Ooit zei een leerling tegen me: “Pianospelen is leuk, maar het kost zoveel tijd.”
Het grappige is, dat je het daar toch juist voor doet? Maar wat deze leerling waarschijnlijk bedoelde, was: “Het kost zoveel tijd voordat je het kunt!”
Maar wat is dat: het kunnen?
Het is waar: weinig mensen kiezen voor een instrument omdat ze zo dol zijn op oefenen. Ze stellen zich voor dat ze meteen de sterren van de hemel spelen. Helaas werkt dat niet zo. Netzomin als dat je meteen het Zwanenmeer kunt dansen als je op ballet gaat. Of bij Oranje mag spelen als de op voetbal gaat. Punt is, dat je naar verhouding meer met oefenen bezig zult zijn dan met uitvoeren. Mensen met een goede strategie en doorzettingsvermogen komen er zelfs verder mee, dan mensen met veel talent en geen strategie. Het kost heel veel tijd om een instrument te leren beheersen. Hoe kun je die tijd “leuk” maken? Of in ieder geval “leuker”?
Als je bijvoorbeeld de gedachte hebt, dat je het al “had moeten kunnen” wordt oefenen een stuk minder leuk. Als je de gedachte hebt dat je een stuk foutloos moet spelen, wordt het ook op eieren lopen.
Zelf vind ik oefenen heerlijk. Het maakt me niks uit als ik een stuk nog niet kan. Het geheim is, dat ik het stuk gewoon al in mijn hoofd hoor. Het is als een beeldhouwer die kijkt naar een ruwe rots en daar al de contouren in ziet van het beeld dat hij gaat maken. Wat bv helpt, is het stuk al een paar keer beluisteren.
Ik weet dat sommige collega’s daar tegen zijn. Ik heb dat nooit zo goed begrepen. Ze vinden dat je het helemaal van de noten tot je moet nemen. Dat klinkt voor mij als: we gaan voortaan elkaar alleen nog maar schrijven in plaats van praten. Want muziek is toch ook (een hogere vorm) van communicatie? Van uitwisselen van emoties, gedachten, ideeën .. Dat kan op allerlei manieren. Het notenschrift is een fantastische uitvinding, maar het is een middel, niet een doel.
Een andere reden waarom ik oefenen fijn vind, is dat ik gewoon geniet van de klanken. Het voelt alsof ik op reis ben, in een land of in een stad die ik aan het verkennen ben. Ik weet nog niet wat er om de hoek is. Ik ben nieuwsgierig en geniet van wat zich voordoet. Ik denk aan niks anders meer. Ik ben in muziekland.
Om in deze flow te raken, helpt het om een concreet doel te stellen. Het doel moet niet te moeilijk zijn, maar ook niet te makkelijk want dan verslapt de aandacht. Waarschijnlijk is dat ook wat er aan de hand is, als je gedachten krijgt als: “Ik kan het niet en ik ga het nooit leren.” Het doel wat je jezelf dan stelde, ligt te ver weg.
Je kunt wél tegen jezelf zeggen: ik ga proberen de rechterhand van maat 1 tot en met 8 helemaal vloeiend te spelen. Daarvoor neem ik steeds een stukje van 2 maten. Dan neem ik er 2 bij. Dan doe ik ze alle vier achter elkaar. Zo doe ik het ook met de andere 4 maten. Dit herhaal ik een paar keer. Vooral de herhaling van korte stukjes is heel belangrijk bij het oefenen. Als je te snel doorgaat, wordt het namelijk niet opgeslagen in je brein. Korte stukjes met aandacht herhalen. Het is een soort meditatie. Even stilstaan bij het moment. Niet meteen door willen racen.
Waarschijnlijk is de try-out van Scarlatti in het Vierwindenhuis (Zuidhal) op 25 juni 2023 het warmste concert dat ik ooit heb gegeven. Het was in die week met stip de heetste dag (32 graden). Natuurlijk heeft Maria Barbara een fluwelen rok aan, als koningin van Spanje. Maar daarbij ook nog een zwart hesje, en een pruik. Ze moest zich schuilhouden in de kleedkamer (piepkleine keuken).
Gelukkig kwam Julia haar een waaier brengen, anders was Maria Barbara al flauwgevallen voordat ze haar eerste zin kon zeggen.
Terwijl ik dit vertel, moet ik ineens denken aan een andere keer, toen het ook nogal warm was. Deze twee gelegenheden concurreren met elkaar: dat was op 18 juni 2021, twee jaar geleden: tijden mijn voorstelling ‘Chopin & George Sand’. Ook toen dacht ik dat ik zou bezwijken, en heb het Sand colbertje uitgedaan, halverwege het concert.
Maar goed: genoeg gezeurd over de warmte. Twee reacties van toeschouwers op 25 juni jongstleden:
“Was een heel mooi verhaal vandaag. Boeiend hoe dat dus is gegaan destijds en mooi hoe je dat bracht. Je wordt als publiek er als het ware deelgenoot van doordat jij het zo invoelend brengt. Het was heel boeiend, dat verhaal, en heel mooie muziek. Je kweekt zo wel Scarlatti fans. Wat had die vleugel trouwens een mooie klank. En wat speelde je de muziek mooi. Zo perfect beheerst.”
Nog een reactie:
“Het was echt een fantastische voorstelling Heleen! Hoop dat nog veel meer mensen het zullen zien!”
De tweede reactie van van iemand met twee kinderen, van rond de 10,11 jaar. Ik heb ze er nog speciaal naar gevraagd. Ze waren bijzonder enthousiast. Dus het goede nieuws is: deze voorstelling is ook voor kinderen vanaf 10 jaar geschikt.
Op 30 juli rond 19 u speel ik de voorstelling in besloten kring. Daarna is er een zomer reces.
De eerste voorstelling na de zomer is op een prachtige plek:
8 oktober in de Meerpadkerk in Amsterdam Noord om 16 uur.
Entree €10,- reserveren via heleenverleur111@gmail.com
Première 26 november om 11.30 in het Pianola Museum.
Heerlijk: ik heb zeer diverse, gemotiveerde leerlingen. Ene moment werken aan een Fantaisie-Impromptu van Chopin. Ander moment samen werken aan een nieuwe compositie. Of een Iers klinkend stuk schrijven voor leerlinge en vriendinnetje die hiermee samen gaan scoren bij concertjes. Heb je niet geoefend? Hoe doe je dat eigenlijk, oefenen? Zullen we daarna samen wat improviseren? Tango schrijven voor iemand die tango danst. Dan weer uitleggen met stickers aan een vijfjarige wat die rare zwarte bolletjes in die vijfstrepige balk met de toetsen te maken hebben .. en zien dat het muntje valt! (we halen elke week een stickertje weg). Er zijn mensen die denken dat het vooral een uitdaging is om les te geven aan leerlingen die technisch ingewikkelde stukken spelen. Best leuk is dat, af en toe. Maar minstens zo leuk is het plezier op de snoet van een beginnertje. Samen dansen op muziek. In flow zijn. Leven! Ik schrijf dit overigens niet om leerlingen te werven, mijn rooster is al vol.
Hoewel de Amerikaanse dichter, schrijver en kunstschilder e. e. Cummings (1894 – 1962) ook wel hield van enig sarcasme, heeft hij dit in het volgende gedicht totaal niet laten merken.
Ik draag het op aan alle geliefden, maar ook aan iedereen in de wereld die wel wat liefde kan gebruiken.
Hieronder een gezongen versie met piano:
Van de cd ‘I carry your heart’ 2005 Heleen Verleur/composities Renée Harp/zang
‘Intercity’ is een nieuwe compositie van Heleen Verleur voor vijf spelers op één piano.
Intercity filmpje
Het is speciaal gecomponeerd voor de Dag van de Componist 2023 op zaterdag 17 juni.
Het idee is dat dit stuk op alle stationspiano’s in Nederland kan worden uitgevoerd, maar ook in andere concertruimtes en lespraktijken.
‘Intercity’ is een compositie voor vijf rechterhanden. Piano wordt vaak als solo instrument gebruikt, maar het is superleuk om af en toe samen te spelen met elkaar. Ook voor middelbare scholieren is dit een gouden formule: het is niet al te moeilijk om in te studeren, maar je hebt wel maximaal plezier van samenspelen!
De trein rijdt weg, maakt vaart, komt aan op het volgende station, vermindert snelheid: maar welke componist staat ons nu weer op te wachten?
Je kunt kiezen of je op één, twee of drie stations wilt stoppen.
Positie: de spelers staan aan de piano, ietwat gedraaid, met het gezicht naar links.
Structuur:
A. Intro: trein rijdt station uit (0:00 – 0:06)
B. Refrein: dit wordt na elk deel herhaald. De trein komt langzaam op gang, gaat steeds meer versnellen, en aan het eind wordt weer afgeremd als de trein het station binnen rijdt (0:06 – 0:51)
C. De trein stopt op een verlaten station (0:51 – 1:56)
B. Refrein wordt herhaald
D. Op dit station is er een circus aan de gang (2:35 – 3:25)
B. Refein
E. In E. mag ook geïmproviseerd worden. Daarna geen B maar F! (4:37 – 5:14)
F. De trein rijdt naar het eindstation (5:16 – 5:57)
Het B-gedeelte is grotendeels ééntonig. Als het ritme van P.2 t/m P.5 lastig is, kun je een woordritme bedenken. Bv:
Ap-pel-taart met slag-room, met slag-room, met slag-room, en …
An-ti-lo-pen ze-bra’s, en chee-ta’s, en ze-bra’s en …
Zon-ne-bloe-men ro-zen, en tulpen, en rozen en …
of pan-nen-koek met ap-pel, ro-zij-nen, en ap-pelen
Of gewoon:
Tjoe-ke-tsjoe-ke tsjoe-ke, en tsjoe-ke, en tsjoe-ke en …
of:
Yes the train is coming, is coming, is coming, and …
of … zelf iets bedenken.
Het B-gedeelte is geschikt voor beginners die al een beetje gevoel voor ritme hebben, evenals het A en het F-gedeelte dat min of meer hetzelfde zijn. Alleen P.1 van het B-gedeelte kan door de docent of door een gevorderde worden gespeeld. Het is aan te bevelen om eerst het ritme van B eerst te klappen en/of te zing-zeggen, en het daarná pas op de piano uit te proberen.
Een langzamer versie van het B-gedeelte (als hulp bij het instuderen) vind je hier:
Audio B-gedeelte op 80
Je kunt ook besluiten alleen A, B, C en F te doen. Of A, B, D en F. Je mag zelf weten hoe lang je het stuk wilt maken.
De totale duur van het stuk is ongeveer 6 minuten, ook afhankelijk van de snelheid waarop het gespeeld wordt.
Vingerzetting: bij de toonsherhalingen kun je steeds dezelfde vinger gebruiken (beginners) maar je kunt ook wisselen naar 4-3-2-1 3-2-1 3-2-1 3-2-1, zodat het accent mooi op de 4 en de 3 komt.
NB: de snelheden van het audio-bestand zijn soms niet helemaal precies afgesteld. Het Sibelius notatieprogramma doet wel een soort versnelling, maar in realiteit zal dit iets meer geleidelijk verlopen.
NB: het is misschien handig tijdens het spelen twee versies van elke partij op de standaard te zetten. Het is namelijk lastig lezen als je helemaal aan de buitenkant staat. Met twee partijen is dit probleem opgelost.
Dit stuk wordt (gratis) beschikbaar gesteld voor educatieve doeleinden.
Zo ziet het er dus uit, met z’n vijven op 1 piano (repetitie 2022 van compositie M.Cornick)
‘Intercity’ is een nieuwe compositie van Heleen Verleur voor vijf spelers op één piano.
Intercity filmpje
Het is speciaal gecomponeerd voor de Dag van de Componist 2023 op zaterdag 17 juni.
Het idee is dat dit stuk op alle stationspiano’s in Nederland kan worden uitgevoerd, maar ook in andere concertruimtes en lespraktijken.
‘Intercity’ is een compositie voor vijf rechterhanden. Piano wordt vaak als solo instrument gebruikt, maar het is superleuk om af en toe samen te spelen met elkaar. Ook voor middelbare scholieren is dit een gouden formule: het is niet al te moeilijk om in te studeren, maar je hebt wel maximaal plezier van samenspelen!
De trein rijdt weg, maakt vaart, komt aan op het volgende station, vermindert snelheid: maar welke componist staat ons nu weer op te wachten?
Je kunt kiezen of je op één, twee of drie stations wilt stoppen.
Positie: de spelers staan aan de piano, ietwat gedraaid, met het gezicht naar links.
Structuur:
A. Intro: trein rijdt station uit
B. Refrein: dit wordt na elk deel herhaald. De trein komt langzaam op gang, gaat steeds meer versnellen, en aan het eind wordt weer afgeremd als de trein het station binnen rijdt
C. De trein stopt op een verlaten station
B. Refrein wordt herhaald
D. Op dit station is er een circus aan de gang
B. Refein
E. In E. mag ook geïmproviseerd worden. Daarna geen B maar F!
F. De trein rijdt naar het eindstation
Het B-gedeelte is grotendeels ééntonig. Als het ritme van P.2 t/m P.5 lastig is, kun je een woordritme bedenken. Bv:
Ap-pel-taart met slag-room met slag-room met slag-room, en …
An-ti-lo-pen ze-bra’s en chee-ta’s en ze-bra’s en …
Zon-ne-bloe-men ro-zen en tulpen en rozen en …
of gewoon:
Tjoe-ke-tsjoe-ke tsjoe-ke, en tsjoe-ke, en tsjoe-ke en …
of:
Yes the train is coming, is coming, is coming, and …
of … zelf iets bedenken.
Het B-gedeelte is geschikt voor beginners die al een beetje gevoel voor ritme hebben, evenals het A en het F-gedeelte dat min of meer hetzelfde zijn. Alleen P.1 van het B-gedeelte kan door de docent of door een gevorderde worden gespeeld. Het is aan te bevelen om eerst het ritme van B eerst te klappen en/of te zing-zeggen, en het daarná pas op de piano uit te proberen.
Een langzamer versie van het B-gedeelte (als hulp bij het instuderen) vind je hier:
Audio B-gedeelte op 80
Je kunt ook besluiten alleen A, B, C en F te doen. Of A, B, D en F. Je mag zelf weten hoe lang je het stuk wilt maken.
De totale duur van het stuk is ongeveer 6 minuten, ook afhankelijk van de snelheid waarop het gespeeld wordt.
Vingerzetting: bij de toonsherhalingen kun je steeds dezelfde vinger gebruiken (beginners) maar je kunt ook wisselen naar 4-3-2-1 3-2-1 3-2-1 3-2-1, zodat het accent mooi op de 4 en de 3 komt.
NB: de snelheden van het audio-bestand zijn soms niet helemaal precies afgesteld. Het Sibelius notatieprogramma doet wel een soort versnelling, maar in realiteit zal dit iets meer geleidelijk verlopen.
NB: het is misschien handig tijdens het spelen twee versies van elke partij op de standaard te zetten. Het is namelijk lastig lezen als je helemaal aan de buitenkant staat. Met twee partijen is dit probleem opgelost.
Dit stuk wordt (gratis) beschikbaar gesteld voor educatieve doeleinden.
Volgende week vrijdag 25 november 2022 ga ik een huisconcertje geven bij een vriendin. Ik ga allemaal pianostukken spelen die ik al sinds lang in mijn vingers heb, maar die een zekere emotionele impact hebben. Vandaar dat het programma heet: ‘Music Moves’. Zoals het middendeel uit het Italiaanse concert van Bach, maar ook La Fille aux Cheveux de Lin van Debussy, mijn eigen Plyve Kacha variaties, de beroemde Nocturne van Chopin in cis posth. en zelfs Spiegel im Spiegel van Pärt (hierbij mogen de mensen liggen). Na de pauze is de sfeer Spaans en Argentijns, met Granados, de Falla, Piazzolla en Verleur. Helemaal zin in! Helaas is het tamelijk ‘besloten’, maar als het een succes is, ga ik het nog wel een (paar) keer herhalen.
Op een feestje vraagt men wel eens wat ik doe. Het antwoord hangt een beetje af van mijn stemming. Soms vertel ik dat ik componeer en pianist ben. Dat vindt men meestal interessant. Mensen willen daar van alles over weten, kunnen het zich moeilijk voorstellen. “Hoe doe je dat dan, ga je gewoon zitten en dan komen de nootjes vanzelf?” Ja, zoiets.
Maar dan ingewikkelder. Meestal als je gewoon gaat zitten, komt er even helemaal niks, of iets waar je niet om hebt gevraagd. Soms komt er een hele golf en daarna is het weer even stil. Dan weer schrijf je iets in één keer op, om het de volgende dag weg te gooien. Of je schrijft het het in één keer op, om het de volgende dag weg te gooien .. maar je hebt gelukkig nog een versie bewaard. Die kom je de dag daarna tegen. En je bent er weer helemaal blij mee!
Het gebeurt ook wel eens dat ik mezelf stellig voorneem om nooit meer iets te schrijven. Gedachten als: alles is er al, wat heb ik hier nog aan toe te voegen? Voor wie doe ik het? Voor een onzichtbaar publiek? Voor mezelf? Nou. Ik denk het laatste. Want ook als er nooit meer iemand naar mijn muziek zou luisteren, zou ik het tóch willen opschrijven. Want ik word er zelf blij van. Maar soms ook niet. Soms is er geen één stuk van mezelf wat ik echt mooi vind. Als ik in zo’n stemming ben, kan ik beter even een wandeling gaan maken. Tot de storm is gaan liggen.
Een andere keer vertel ik op dat feestje dat ik pianoles geef.
Wanneer ik dat vertel, hebben mensen hier beelden bij. Soms krijg ik traumatiserende jeugdherinneringen te horen. Minder vaak dan wanneer ik over het componeren vertel, hoor ik “hoe doe je dat dan?”
Het verbaast mij soms hoe mensen denken te weten wat er tijdens een les gebeurt. Ze denken aan toonladders, aan vingeroefeningen, aan étudevirtuoos Carl Czerny. Er gebeurt zoveel meer.
Geen les is hetzelfde, ook niet met dezelfde mensen. Waarin ik mijzelf oefen tijdens het lesgeven, is in het hier en nu zijn. Mensen niet in te vullen, maar te vragen wat er is. De rol die muziek in het leven van mensen speelt, is divers en intens. Muziek maakt je los, ontwart, emotioneert. Je voelt je woede, of het kan je verdrietig maken. Het kan je ook gefrustreerd maken. Frustraties komen eerder naar boven, want het “snappen” van de muziek is niet hetzelfde als het “kunnen” spelen. Ook voor bijvoorbeeld hoogbegaafde mensen is dit een extra uitdaging. Om iets wat je snapt niet meteen te kunnen. Natuurlijk, als pianodocent ben je geen psycholoog. Maar als er emotionele lagen in iemand worden aangeraakt door de muziek, is het toch wel handig en belangrijk als je weet hoe je hierop kunt reageren. Bovendien raakt het bij jou, als docent, vaak ook een gevoelige snaar. Een leerling speelt op de begrafenis van haar oma en vertelt daarover. Hoe belangrijk is het, dat je gevoelens waar geen woorden voor zijn, leert omzetten in muziek? En ook nog deelt met elkaar?
Pianodocent zijn is het mooiste beroep ter wereld! Al is componeren ook best een leuke bezigheid.
